MUSEUM FLEHITE VERWERFT TOPWERKEN VAN WITTEL - COLLECTIE NEDERLAND KRIJGT AANVULLING VAN WERELDFORMAAT
Museum Flehite in Amersfoort mag zich trotse eigenaar noemen van de eerste olieverfschilderijen van Caspar van Wittel in Nederlands museaal bezit. Twee topstukken van de internationaal geroemde kunstenaar zijn aangekocht uit de privécollectie van de nazaten van John Astley, die de werken in 1714 in Italië kocht. De nieuwe aanwinsten, het 'Gezicht op de Tiber in Rome met de Engelenburcht' en het 'Gezicht op de Darsena in Napels' zijn tot en met 30 juni te zien op de TEFAF en vanaf 5 juli in Museum Flehite als onderdeel van de overzichtstentoonstelling ‘Ander Licht op Withoos’. Mathias Withoos was de leermeester van Caspar Van Wittel.
" We zijn ongelooflijk trots dat we met deze sleutelstukken het verhaal van de in Amersfoort geboren Caspar van Wittel als grondlegger van de Italiaans vedutekunst kunnen laten zien.", aldus Paul Baltus, algemeen directeur van Museum Flehite.
Werken zoals de aangekochte Van Wittels, die door kenners als topstukken worden beschouwd, komen niet vaak op de markt. Dit was hét moment om twee werken van wereldformaat voor eens en voor altijd te verwerven voor de Collectie Nederland. De aankoop kwam tot stand dankzij de ruimhartige steun van de Vereniging Rembrandt, het Nationaal Aankoopfonds, het Mondriaan Fonds, de Turing Foundation, OVF/Fonds Bos, Sociaal Cultureel Fonds De Amersfoortse en de Vrienden van Van Wittel. Vanwege het belang van de aankoop voor de Collectie Nederland, stelde de Vereniging Rembrandt zich bij hoge uitzondering garant voor maar liefst 70% van het aankoopbedrag. Dit was mede mogelijk dankzij haar Stichting Het 'Meyjes-Fonds', haar Themafonds 18de-eeuwse schilderkunst en haar VriendenLoterij Aankoopfonds.
Directeur Vereniging Rembrandt Fusien Bijl de Vroe: "Geweldig dat dit is gelukt! Kansen als deze komen maar zelden voorbij. Mijn dank gaat uit naar alle leden van de Vereniging Rembrandt. Met hun steun blijven topaankopen als deze mogelijk!’
Nog meer goed nieuws
In 1712 maakte Van Wittel twee bijzondere gouaches met stadsgezichten van zijn Nederlandse thuissteden: Amersfoort en Hoorn. Het Amersfoortse werk kon al in 2017 dankzij de Vereniging Rembrandt worden aangekocht door Museum Flehite. Kort geleden hielp de Vereniging ook het Westfries Museum bij een unieke kans: de aankoop van de Hoornse gouache! Dat betekent dat kunstliefhebbers nu niet meer naar het buitenland hoeven om te zien waarom Van Wittel zo’n fenomeen was. Ze kunnen voortaan altijd terecht in Van Wittels Nederlandse thuissteden, waar de meester nu blijvend schittert.
Hollandse meester van het Italiaanse stadsgezicht
Caspar van Wittel (1653-1736) werd geboren in Amersfoort, leerde het schildersvak van Mathias Withoos (1627- 1703) en verhuisde rond 1673 naar Italië. Hier maakte hij al snel furore met zijn kunst. Hij werd er bekend als Gaspare Vanvitelli, en zijn vernieuwende stadsgezichten, zogeheten vedute, veroorzaakte een sensatie bij belangrijke opdrachtgevers. Van Wittel wordt daarom beschouwd als de pionier van het vedute-genre, dat later in de 18de eeuw verder tot bloei kwam dankzij kunstenaars als Canaletto en Francesco Guardi. Van Wittel keerde overigens niet meer terug naar Nederland. Hier bleef hij als kunstenaar onbekend.
Zicht op de Tiber in Rome en de Darsena in Napels
Toen de 18-jarige Van Wittel naar Italië trok voor zijn verdere artistieke ontwikkeling, was Rome een vrij logische bestemming voor hem. Zijn leermeester Mathias Withoos had zelf de tocht al eerder gemaakt en schilderde na terugkeer in Amersfoort nog regelmatig impressies van de stad, ook in de periode dat Van Wittel in zijn atelier werkte. Tijdens zijn verblijf in Rome was de Tiber een bron van inspiratie voor Caspar, ook de Engelenburgt maakte vaak onderdeel uit van zijn compositie. Van Wittel woonde ook enkele jaren in Napels. Een favoriet onderwerp voor zijn werk was de ‘Darsena’, de marine-haven van Napels. Van Wittel volgt hierbij vrij consequent hetzelfde schema: een panoramisch zicht op de werven, rechts het Castel dell’Ovo en hoog op de berg de burcht Sant’Elmo.
Aandenken aan Grand Tour
Engelse, jonge adellijke mannen maakten in de de 18e eeuw vaak een culturele en educatieve rondreis door Europa. Deze 'Grand Tour' nam zo'n anderhalf à twee jaar in beslag. De Grand Tourists wilden maar al te graag een stadsgezicht zoals die van Van Wittel als ‘souvenir’ mee naar huis nemen en vormden een goede klantenkring. John Astley van Melton Constable Hall, Norfolk was ook een aantal jaar in Italië op Grand Tour. In 1714 bestelde hij als aandenken aan zijn reis deze werken waarschijnlijk in het atelier van Van Wittel in Rome. Al die jaren zijn de Italiaanse stadsgezichten in zijn familie gebleven.
Collectie Nederland
Gezien zijn belangrijke rol in de ontwikkeling van het geliefde Italiaanse vedute-genre, mocht een monumentaal schilderij van Van Wittel niet in de Collectie Nederland ontbreken. In het Rijksmuseum en Museum Boijmans Van Beuningen bevinden zich een aantal tekeningen en een ets. Los van een gouache in Museum Flehite was er nog geen schilderij in Nederlands bezit. Wel zijn er schilderijen van Italiaanse ‘navolgers’ in Nederlandse musea te vinden: van Canaletto en Francesco Guardi in Museum Boijmans Van Beuningen en van Luca Carlevarijs en twee aan Canaletto toegeschreven doeken in het Rijksmuseum. Met de verwerving van Van Wittels vedutes kan het verhaal rond die werken completer verteld worden.